Numantia

Numantia

Math	Celtic archaeological site, celtiberian town, bryngaer
Daearyddiaeth
Lleoliad	Celtiberia
Sir	Soria Province, Garray, Hispania Tarraconensis
Gwlad	Sbaen
Uwch y môr	1,074 metr
Cyfesurynnau	41.809586°N 2.444258°W
Cyfnod daearegol	Oes yr Haearn, yr Ymerodraeth Rufeinig, Gweriniaeth Rhufain
Arddull pensaernïol	Rhufain hynafol, Oes yr Haearn
Statws treftadaeth	Bien de Interés Cultural
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Dinas yng ngogledd Sbaen oedd Numantia (Sbaeneg:Numancia).

Mae ansicrwydd i ba lwyth yr oedd trigiolion y ddinas yn perthyn; dywed Plinius yr Hynaf ei bod yn perthyn i'r Pelendones, ond yn ôl Strabo a Ptolemi perthynai i'r Arevaci, llwyth Celtiberaidd. Bu pobl Numantia yn ymladd yn erbyn Gweriniaeth Rhufain am flynyddoedd, a chawsant nifer o fuddugoliaethau. Yn 137 CC, ildiodd byddin o 20,000 o Rufeiniaid iddynt.

Dechreuodd y gwarchae olaf yn 134 CC, dan y Conswl Rhufeinig Publius Cornelius Scipio Aemilianus, gyda byddin o 30,000 o filwyr. Ymhlith ei swyddogion roedd Gaius Marius. Wedi gwarchae o wyth mis, penderfynodd y rhan fwyaf o'r trigolion eu lladd eu hunain yn hytrach nad ildio i'r Rhufeiniaid, a dim ond ychydig gannoedd a ildiodd. Wedi cipio Numantia, roedd y rhan fwyaf o Sbaen dan awdurdod Rhufain, heblaw y rhan fwyaf gogleddol.

Am ganrifoedd roedd y lleoliad ar goll, ond yn 1860 cafodd Eduardo Saavedra hyd i'r safle, ger Garray yn nhalaith Soria. Dechreuodd cloddio archaeolegol yn 1906, ac mae'n parhau; gellir gweld llawer o'r darganfyddiadau yn Museo Numantino yn Soria.

Mae Numantia yn symbol yn Sbaen tebyg i Masada yn Israel, Ysgrifennodd Miguel de Cervantes (awdur Don Quixote) ddrama gyda'r teitl La Numancia am y frwydr olaf.